Koźlarz babka (Leccinum scabrum)

Koźlarz babka (Leccinum scabrum) to jeden z najpopularniejszych i łatwo rozpoznawalnych jadalnych grzybów. Występuje głównie w pobliżu brzóz, z którymi tworzy mikoryzę. Jego jędrny miąższ, delikatny smak i częste występowanie sprawiają, że jest chętnie zbierany przez grzybiarzy. W tym artykule dowiesz się, jak rozpoznać koźlarza, gdzie go szukać i jak go smacznie przyrządzić.

Charakterystyka i występowanie

Koźlarz babka ma kapelusz o średnicy od 5 do 15 cm, u młodych okazów półkulisty, z czasem staje się wypukły. Kolor kapelusza waha się od szarobrązowego przez brązowawy do ochrowego. Powierzchnia jest gładka, sucha, a przy wilgotnej pogodzie lekko śliska. Rurki pod spodem są początkowo białe, potem szarawe, a na końcu brudnobrązowe.

Trzon jest długi i smukły, biały do szarego, z wyraźnymi ciemnymi łuseczkami, co nadaje mu charakterystyczny „kozi” wygląd. Miąższ jest biały, po przecięciu może lekko szarzeć lub czernieć, szczególnie u podstawy trzonu. Koźlarz babka rośnie od czerwca do października, głównie w pobliżu brzóz – w lasach, zagajnikach, na łąkach i przy drogach, gdzie występują brzozy.

Właściwości prozdrowotne

Koźlarz babka nie posiada znanych właściwości leczniczych, ale należy do zdrowych i lekkostrawnych grzybów:

• Jest niskokaloryczny i zawiera mało tłuszczu.
• Zawiera witaminy z grupy B, wspomagające układ nerwowy i metabolizm.
• Jest bogaty w białko i błonnik, odpowiedni dla diety wegetariańskiej.
• Zawiera mikroelementy, takie jak żelazo, potas i selen, korzystne dla zdrowia komórek i odporności.

Dzięki niskiej kaloryczności i dobrej strawności polecany jest osobom na diecie oraz z wrażliwym układem trawiennym.

Ciekawostki o koźlarzu babce

• Nazwa „koźlarz” pochodzi od łusek na trzonie, które przypominają szczecinę lub „kozie nóżki”.
• W niektórych regionach Polski zwany jest też „babką” lub „koźlakiem”, a także „osikaczem”, w zależności od miejsca występowania.
• Miąższ koźlarza po obróbce cieplnej ciemnieje – to naturalne zjawisko, które nie wpływa na jakość grzyba.
• W suchych latach występuje rzadziej, ale przy sprzyjających warunkach tworzy całe „dywany” wokół brzóz.
• To jeden z grzybów polecanych początkującym – łatwo go rozpoznać i rzadko mylony jest z niejadalnymi gatunkami.

Zbiór i przetwarzanie

Zbieranie koźlarza babki jest proste, ale należy pamiętać o odpowiednim przechowywaniu i przetwarzaniu:

• Zbieraj tylko zdrowe, niezaatakowane owocniki – młodsze są jędrniejsze.
• Odetnij trzon tuż nad ziemią i pozostaw grzybnię nienaruszoną.
• Zaraz po zbiorze oczyść spód trzonu i kapelusz z zabrudzeń.
• Miąższ szybko mięknie, dlatego najlepiej przetworzyć koźlarze jak najszybciej po zebraniu.

Koźlarz nadaje się do smażenia, gotowania, duszenia i suszenia. Doskonale smakuje w zupach, gulaszach i jako dodatek. Po suszeniu miąższ ciemnieje, ale smak pozostaje.

Najczęściej zadawane pytania

1. Czy ciemnienie miąższu po przecięciu jest niebezpieczne?

Nie. Zmiana koloru jest naturalna i typowa dla koźlarzy. Nie wpływa na jakość ani jadalność grzyba.

2. Czy można pomylić koźlarza babkę z trującym grzybem?

To mało prawdopodobne. Ma charakterystyczny wygląd – szary trzon z łuseczkami i brązowawy kapelusz. Mimo to warto mieć przy sobie atlas grzybów.

3. Czy można suszyć koźlarza babkę?

Tak, choć po wysuszeniu ciemnieje. Suszone koźlarze świetnie nadają się do zup i mieszanek grzybowych na zimę.

4. Jak najlepiej oczyścić koźlarza?

Najlepiej suchym pędzelkiem lub nożykiem już w lesie. Trzon i kapelusz powinny być oczyszczone z igliwia, ziemi i ślimaków. Kapelusza nie trzeba obierać.

5. Czy nadaje się dla dzieci?

Tak, po odpowiedniej obróbce cieplnej. Dzieciom należy podawać małe porcje i obserwować reakcję organizmu.

Koźlarz babka to doskonały jadalny grzyb ceniony zarówno przez początkujących, jak i doświadczonych grzybiarzy. Dzięki swojej dyskretnej, lecz niezawodnej obecności pod brzozami, często trafia do koszyka i wzbogaca kuchnię tradycyjną oraz nowoczesną.