Stonoga w ogrodzie – nocny łowca owadów i jej gatunki

Pareczniki (Chilopoda) to wielonogie zwierzęta, które spotkamy również w naszych ogrodach. W przeciwieństwie do krocionogów (żywiących się roślinami) pareczniki są mięsożernymi drapieżnikami. Polują na owady, larwy i inne drobne bezkręgowce. Choć ich wygląd bywa dla wielu osób nieprzyjemny, w rzeczywistości są bardzo pożyteczne, ponieważ naturalnie regulują liczebność szkodników.

Jak wygląda stonoga?

Pareczniki mają wydłużone, segmentowane ciało, po jednej parze nóg na segment. Liczba nóg zależy od gatunku – od kilkudziesięciu do ponad 100. Ciało jest spłaszczone, czułki długie, a silne szczękonóża służą do unieruchamiania ofiary. Ubarwienie bywa brązowe, żółtawe lub pomarańczowe. Są bardzo szybkie i najbardziej aktywne nocą.

Gatunki pareczników w naszej przyrodzie

• Lithobius forficatus: Najpospolitszy gatunek u nas, dorasta do 3–4 cm. Żyje pod kamieniami, korą i w glebie.
• Geophilus carpophagus i gatunki pokrewne: Smukłe, „wężowate” pareczniki glebowe, osiągają 5–7 cm; zwykle żółtawe.
• Scolopendra cingulata: Gatunek śródziemnomorski, u nas tylko wyjątkowo. Większa (10–15 cm), z wyraźnymi pomarańczowymi pasami.
• Inne gatunki z rodzaju Lithobius: Mniejsze, często spotykane w kompostownikach, pod kamieniami i wśród liści.

Jaką rolę pełnią stonogi w ogrodzie?

Pareczniki są pożyteczne dla ogrodowego ekosystemu:

• Polują na szkodniki: Żywią się larwami, dżdżownicami, drobnymi owadami i innymi bezkręgowcami.
• Nocni drapieżcy: Najbardziej aktywne po zmroku, kiedy wychodzą na łowy.
• Równowaga ekologiczna: Pomagają utrzymywać naturalną liczebność owadów.

Negatywne strony stonóg w ogrodzie

Choć są pożyteczne, mogą mieć pewne minusy:

• Wywołują lęk: Ich wygląd bywa dla wielu osób nieprzyjemny.
• Ugryzienie: Większe gatunki potrafią się bronić szczękonóżami i ugryźć – u nas to zwykle jedynie lekkie, krótkotrwałe podrażnienie.
• Wrażliwe populacje: Źle znoszą nadmiar chemii i brak kryjówek w ogrodzie.

Czy stonogi są niebezpieczne?

W Polsce i Europie Środkowej pareczniki są praktycznie nieszkodliwe dla człowieka. Ugryzienia zdarzają się rzadko i powodują jedynie lekkie zaczerwienienie lub pieczenie. Groźne są jedynie duże, tropikalne gatunki z rodzaju Scolopendra, które u nas naturalnie nie występują.

Ciekawostki o stonogach

• Wbrew nazwie nie mają zawsze „100 nóg” – w zależności od gatunku liczba ta waha się od ok. 30 do 170.
• Pareczniki należą do najstarszych zwierząt lądowych – na Ziemi żyją od setek milionów lat.
• Są bardzo szybkie – potrafią zaskoczyć ofiarę także w całkowitej ciemności.
• Są wrażliwe na przesychanie, dlatego preferują wilgotne stanowiska.

Co może zagrażać stonogom?

• Usuwanie kryjówek: Gleba bez liści, kamieni i drewna nie zapewnia im odpowiednich siedlisk.
• Opryski chemiczne: Pestycydy niszczą ich ofiary, a także mogą zabijać same pareczniki.
• Susza: Niedobór wilgoci znacząco obniża ich liczebność.

Jak wspierać stonogi w ogrodzie?

• Naturalne zakątki: Zostaw liście, kamienie lub drewno, aby miały gdzie się ukrywać.
• Kompost: Zapewnia pokarm i odpowiednie warunki bytowania.
• Bez chemii: Unikaj pestycydów, które zaburzają naturalną równowagę.

Najczęściej zadawane pytania

1. Czy stonogi są pożyteczne?

Tak, polują na owady, larwy i ślimaki, pomagając utrzymywać równowagę w ogrodzie.

2. Czy stonoga może ugryźć człowieka?

Tak, ale u nas występują tylko mniejsze gatunki, których ugryzienie nie jest niebezpieczne.

3. Czym stonoga różni się od krocionoga?

Stonoga (parecznik) to drapieżnik z jedną parą nóg na segment; krocionóg (dwuparzec) odżywia się roślinami i ma dwie pary nóg na segment.

4. Gdzie żyją stonogi?

Najczęściej pod kamieniami, korą drzew, w kompostownikach oraz w wilgotnej glebie.

5. Czy stonogi są groźne dla upraw?

Nie, nie żywią się roślinami, lecz pokarmem zwierzęcym – przeciwnie, pomagają chronić ogród przed szkodnikami.

Stonogi to pożyteczni, nocni łowcy, którzy naturalnie regulują liczebność owadów i ślimaków w ogrodzie. Choć wyglądają groźnie, są sprzymierzeńcami ogrodników i ważną częścią ekosystemu.